heilige

Pagina's

Band met de kerk

Tussen schutterijen en de kerk is er altijd een verbondenheid geweest, in vroeger tijden meer dan tegenwoordig. In veel tradities en gebruiken van de schutterij is het echter nog altijd te zien. Zo doet de schutterij bijvoorbeeld mee aan de sacramentsprocessie of bronk in het dorp en begraaft zij haar leden met schutterseer.

Soms wordt de historische band met de kerk ook wat aangedikt, wat groter gemaakt dan ze in werkelijkheid geweest is. Zo is er nog altijd geen enkel bewijs dat de ‘bielemannen’ die bij veel schutterijen voorop lopen, tijdens processies wegversperringen op moesten ruimen die mensen van het protestantse geloof hadden aangelegd.

Andere dingen zijn wel degelijk uit de geschiedenis met de kerk ontstaan en nog altijd in gebruik.

Vaandel

Het vaandel van de schutterij speelt al eeuwenlang een belangrijke rol. Vroeger, als een leger ten strijde trok, putten de soldaten moed en hoop zolang het vaandel wapperde. Viel het vaandel in handen van de vijand dan was alles verloren. Dat namen de schutterijen een beetje over, waarschijnlijk van de tijd dat ze nog echt moesten vechten om hun dorp of stad te beschermen. Daarom is het vaandel nog steeds een symbool.

Op het vaandel vind je de naam van de schutterij, het jaar (of zelfs de exacte datum) van oprichting en een afbeelding. De afbeelding is meestal van de beschermheilige of schutspatroon.

Foto in de catacombe – de onderaardse begraafplaats in Rome – van de Heilige Sebastianus

Bijna alle schutterijen zijn vernoemd naar een heilige. Maar wat is dat eigenlijk, een heilige? Een heilige is een bijzondere figuur die volgens de rooms katholieke kerk dicht bij God staat. Zeker in vroeger dagen werd aan heiligen bijzondere krachten toegeschreven. Ze zouden mensen bijvoorbeeld kunnen genezen van ziektes, maar ze beschermden ook mensen met een bepaald beroep of hobby. Zo beschermde Sint-Jozef bijvoorbeeld de timmerlieden en Sint-Nicolaas zeelieden. Bij schutterijen zie je vaak Sint-Sebastianus terug als ‘beschermheilige’. Sebastianus was namelijk voor hij heilig werd een soldaat geweest en bovendien met pijlen doodgeschoten. Sint-Martinus en Sint-Joris waren ook soldaten geweest en die namen kom je dus ook vaak tegen bij schutterijen. Maar het kan ook dat een schutterij dezelfde naam heeft als de kerk in het dorp of de wijk.

Op de feestdag van de schutspatroon wordt vaak een processie gelopen, een mis opgedragen of een feestavond georganiseerd.

Sommige schutterijen dragen tijdens de optocht een heiligenbeeld mee of een attribuut dat verwijst naar de heilige waar hun schutterij naar is vernoemd.

Broederschap

Een ‘broederschap’ is oorspronkelijk een groep mensen die regelmatig in de kerk bijeen kwam om te bidden. Vaak hadden ze een apart altaar in de kerk, helemaal voor zichzelf. De leden van een broederschap deden niet alleen bidden, maar ze hielpen elkaar ook. Ze kregen bijvoorbeeld geld als ze ziek waren. Of als een broeder overleed, droeg de broederschap de kosten van de begrafenis, of kreeg de familie wat extra’s. Ook deden ze goeds voor de gemeenschap.

Schutterijen leken wel een beetje op de broederschappen. Ook bij de schutterij werden leden die het moeilijk hadden geholpen, de schutters regelden en betaalden de begrafenis en soms hadden ze een eigen altaar, met hun eigen heilige erop. Schutterijen en broederschappen leken dus een beetje op elkaar, al deden broederschappen vaak niet schieten en schutterijen vaak minder bidden. Ergens in de lange geschiedenis zijn sommige schutterijen en broederschappen met elkaar verweven geraakt en heten ze ook officieel ‘schutterij-broederschap’. Ook voor schutterijen die niet zo heten, is de onderlinge band vaak wel heel erg sterk. Het woord ‘broederschap’ maakt eigenlijk voor alle schutters duidelijk dat de club het samen optrekken en helpen van broeders (en zusters) belangrijk vindt.

Er waren meerdere redenen waarom iemand lid wilde worden van een schutterij:

als verzekering bij ziekte of dood;
een soort spaarclub: de leden spaarden samen geld om een paar keer per jaar te kunnen feesten;
vanwege de band met de kerk;
vanwege het uiterlijk vertoon, het uittrekken bij processies of andere feesten;
om actief de gemeenschap te verdedigen tegen boeven en struikrovers;
voor de gezelligheid.

Voor de meeste schutters zal het een combinatie van al deze redenen geweest zijn.

Orde

Een hele bijzondere broederschap werd in 1979 opgericht: de ‘Edele Eedbroederschap van de Souvereine Orde van de Rode Leeuw van Limburg en de Heilige Sebastianus’. In deze orde worden schutters opgenomen om hen te huldigen voor wat zij voor hun eigen schutterij, schutterijen in het algemeen en de samenleving hebben gedaan. Het is teken van waardering en erkenning die jaarlijks aan slechts een beperkt aantal personen wordt toegekend rond 20 januari, de feestdag van de Heilige Sebastianus. Hoewel de orde pas sinds 1979 bestaat, vinden de schutters de orde van de Rode Leeuw vaak even belangrijk als een ‘lintje’ (Nederland) of medaille (België) van de koning.

De Edele Eedbroederschap van de Souvereine Orde van de Rode Leeuw van Limburg en de Heilige Sebastianus is een officieel door de bisdommen van Hasselt en Roermond erkende broederschap.

verdieping

Er bestond de behoefte om leden van de bij de Oud-Limburgse Schuttersfederatie aangesloten verenigingen, die zich op bijzondere wijze voor het schutters- en gildewezen in de beide Limburgen verdienstelijk hadden gemaakt, vanwege deze federatie te onderscheiden. In 1979 werd daartoe de Edele Eed-Broederschap van de soevereine Orde van de Rode Leeuw van Limburg en de Heilige Sebastianus opgericht.

Tijdens het OLS-1978 in Schaesberg werd aan de Oud-gouverneur van Belgisch-Limburg, Dr. Louis Roppe, tijdens zijn installatie als ere-president van de Oud Limburgse Schuttersfederatie hem een ereteken toegekend. Dit ereteken bestond uit een roodgeëmailleerde gouden afgerand breedarmig halskruis met in het centrum een medaillon geëncadreerd in een krans van eikenloof, met de Rode Leeuw van Limburg op een wit geëmailleerd veld. Het lint was wit-blauw-geel, de overblijvende kleuren van Limburg en Opper-Gelre. Dit ereteken heeft als voorbeeld gediend voor het nieuwe ordeteken van de Orde van de Rode Leeuw. De nieuwe Limburgse schuttersorde werd bovendien toegewijd aan de schutspatroon van het Schutterswezen, de Heilige Sebastianus. Daardoor werd ook de mogelijkheid geschapen om de opname van toekomstige leden te doen geschieden in een kerkelijke plechtigheid. In het onderscheidingsteken komen de oeroude tradities van het schutters- en gildenwezen en de band met de Katholieke Kerk tot uitdrukking. Zoals eerder gesteld werd het halskruis van Erepresident Dr. Louis Roppe gekozen als model voor het nieuwe ordeteken van de Edele Eed-Broederschap van de Soevereine Orde van de Rode Leeuw van Limburg en de Heilige Sebastianus. De Heilige Sebastianus werd tot uiting gebracht door de twee naar boven gerichte pijlen tussen de armen van het kruis of op het lint en de toewijzing van het wit-blauw-geel daarvan, in bloedrood. Als kroon op het kruis werd de aan de Bourgondische Orde van het ‘Gulden Vlies’ ontleende vuurslag gekozen, een oud weerbaarheidsteken dat in België gebruikt werd voor burgerweerbaarheidskorpsen en o.a. in de ‘Militaire Willemsorde’ voorkomt.

Sinds 1980 vindt jaarlijks rond 20 januari (feestdag van de Heilige Sebastianus) tijdens een H. Mis de plechtige investituur plaats van nieuwe leden van de Orde. Ten overstaan van de Grootmeester van de Orde leggen de nieuwe leden de belofte af en beloven zij zich in te zetten voor Outer, Haerdt en Troon. (Outer staat voor kerk en geestelijke overtuiging, Haerdt voor gezin, maatschappijen materieel erfgoed en Troon voor het geestelijke en niet geestelijke gezag).

Kapittel

De algemene leiding van het Kapittel van de Rode Leeuw is in handen van de Grootmeester, Ger Koopmans en bestaat daarnaast uit de heren:

Groot-Prior:
Pastoor Marc Heemels (Eygelshoven)

Kanselier/Zegelbewaarder:
Jacques van der Vorst (Roermond)

Penningmeester:
Louis Litjens (Helden)

Leden:
Broer Smeets (Voerendaal);
Arnold van Eijgen (Beek – België);
Jos Michels (Bocholt);
Hen Sleven (Hunsel);
Peter Korten (Tungelroy); en
Bernie van Lierop (Venray).

De Edele Eed-Broederschap kent drie klassen: die van Commandeur, Officier en Schutbroeder, overeenkomende met soortgelijke graden van staatsonderscheidingen, met het verschil dat de ‘Ridder’ om de broederschapgedachte te onderstrepen hier ‘Schutbroeder’ heet.

De onderscheiding wordt niet alleen toegekend aan leden van verenigingen die tot de Oud Limburgse Schuttersfederatie behoren, maar ook aan leden van andere federaties in binnen- en buitenland die bijzondere verdiensten hebben voor het Christelijke Schutterswezen. Bovendien kan het lidmaatschap verleend worden aan niet-leden van schuttersverenigingen die zich voor de doelstellingen van de orde bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt

Anekdote

In november 2016 trokken een aantal Belgische en Nederlands-Limburgse schutters naar Rome voor een ontmoeting met de paus. De reis was zeer indrukwekkend. De vaandels van de Limburgse schutterijen werden minutenlang bekeken en onderzocht door Zijne Heiligheid. Vaandels zijn een belangrijk symbool van schutterijen en daarom is het een voorrecht van bijvoorbeeld een koning of koningin of ook de paus om over de vaandels te lopen. Het aanbod om de vaandels te betreden, beantwoordde de paus hartelijk door aan geven dat hij veel respect had voor de vaandels en niet in de positie was om daaroverheen te lopen. Deze reactie, die zo tekenend is voor deze paus, vervulde de schutters met dank en trots. Vervolgens zegende hij de vaandels stak duidelijk de duim omhoog en schudde enkele schutters de hand.

15068911_10211042167391000_2894015930535646923_o

8 augustus 2019/door Sonja Creemers

Op enkele plaatsen is er verdieping aangebracht aan de inhoud van deze website.
Deze aanvulling kan gelezen worden door ‘>’ van de 2 grijze blokjes aan te klikken, zoals hier aan de rechterkant is weergegeven.

De website WijSchutterij is geïnitieerd door de OLS Federatie met behulp van Cultuurpad en Provincie Limburg.
Deze website wordt gebruikt door scholen bij de invulling van lessen of ter voorbereiding van deelname aan het Kinjer-OLS.

Verdieping

Door ‘<' van de 2 grijze blokjes aan te klikken, keer je terug naar de oorspronkelijke tekst.

Deze verdieping is aangebracht voor volwassenen die meer willen weten over bepaalde onderwerpen.